Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) is de instantie in Nederland die onder meer als opdracht heeft te controleren of bestuurders rijvaardig en (medisch) rijgeschikt zijn. In dat kader is het CBR onder meer bevoegd onderzoeken op te leggen aan rijbewijshouders en aan mensen die graag een rijbewijs willen bemachtigen. Als iemand over een geldig rijbewijs beschikt, maar diegene niet met goed gevolg door een onderzoek komt, kan het CBR dat rijbewijs ongeldig verklaren. Het CBR is onder meer in de volgende gevallen bevoegd een rijbewijs ongeldig te verklaren:
- Wanneer de uitslag van een opgelegd onderzoek naar de rijvaardigheid of rijgeschiktheid daartoe aanleiding geeft;
- Wanneer iemand niet (voldoende) heeft meegewerkt aan een maatregel die het CBR aan diegene heeft opgelegd.
Wanneer een rijvaardigheidsadviseur of medisch specialist concludeert dat bij een rijbewijshouder sprake is van onvoldoende rijvaardigheid of rijgeschiktheid, kan het CBR dus besluiten het rijbewijs van de betreffende persoon ongeldig te verklaren. Het CBR beoordeelt deze rijgeschiktheid aan de hand van de Regeling eisen geschiktheid 2000. In deze Regeling zijn de rijgeschiktheidseisen uitgewerkt. Deze zijn heel uitgebreid. Alle (mogelijke) aandoeningen die mogelijk van invloed kunnen zijn op de rijgeschiktheid zijn hierin uitgewert. Het CBR kan ook een geldig rijbewijs ongeldig verklaren wanneer iemand van het CBR mee moet werken aan een cursus of onderzoek en dat vervolgens niet doet (bijvoorbeeld door niet mee te werken aan de maatregel of de kosten van de maatregel niet (tijdig) te betalen.
De ongeldigverklaring van een rijbewijs kan betrekking hebben op alle rijbewijscategorieën, maar ook op slechts een deel daarvan (bijvoorbeeld enkel het rijbewijs voor de vrachtwagen). Dat is afhankelijk van de precieze uitkomst van een onderzoek naar de rijvaardigheid of rijgeschiktheid. Ook hierbij is de Regeling eisen geschiktheid 2000 wederom relevant. Van belang is dat het CBR niet bevoegd is een AM-rijbewijs (dus een rijbewijs voor de bromfiets) ongeldig te verklaren. Voor dit rijbewijs gelden namelijk geen geschiktheidseisen. Als het CBR een rijbewijs voor alle categorieën ongeldig verklaart, geldt dit dus niet voor het AM-rijbewijs. Voor veel mensen is dit een schrale troost, omdat zij dan wel op de bromfiets kunnen blijven rijden.
Een rijbewijs kan niet alleen ongeldig verklaard worden wanneer iemand helemaal niet rijgeschikt of rijvaardig is, maar bijvoorbeeld ook wanneer iemand dat slechts voor beperkte duur is. Ook dat wordt weer beoordeeld aan de hand van de Regeling eisen geschiktheid 2000. Als iemand slechts voor beperkte duur rijgeschikt is, kan een rijbewijs dat voor onbepaalde tijd geldig is ongeldig worden verklaard en kan een nieuw rijbewijs met beperkte geldigheidsduur worden afgegeven.
Wanneer het CBR een rijbewijs ongeldig verklaart, gebeurt dit altijd vanaf de zevende dag nadat het CBR het besluit tot ongeldigverklaring van het rijbewijs heeft genomen. Dat volgt uit artikel 124 van de Wegenverkeerswet. Vanaf dat moment mag de betreffende persoon niet meer rijden op/in een motorvoertuig waarvoor een rijbewijs is vereist, met uitzondering van een bromfiets. Doet diegene dat wel, dan pleegt hij/zij een misdrijf op grond van artikel 9, tweede lid, van de Wegenverkeerswet. Voor dit misdrijf worden in de praktijk hoge straffen opgelegd. De vuistregel is een gevangenisstraf voor de duur van twee weken.